24 IX 1464 r., zdobycie zamku w Pucku i krótka jego historia .

rekonstrukcja zamku w Pucku wg. J. Sadowski, F. Suchoń

Po opanowaniu Pomerelli (Pomorza Gdańskiego) przez Krzyżaków utworzyli oni tu około 1310 roku urząd rybickiego. (Gdyby ktoś nie wiedział, któż to taki ów rybicki, to podpowiadamy: był to urzędnik zakonny, który zajmował się zaopatrywaniem konwentów w ryby, będące podstawową i najważniejszą potrawą postną. Kompetencje niektórych rybickich były jednak o wiele szersze. Na przykład rybicki szkarpawski dostarczał poza rybami także inne artykuły, które specjalnie kupował).

Nie jest do końca, pewne gdzie początkowo mieściła się jego siedziba, ponieważ zamek wybudowano później. W 1348 roku lokowano miasto Puck.

Około lat 80-tych XIV wieku zaczęto wznosić w płn.-zach. części obwodu obronnego Pucka murowany zamek.

Zamek był początkowo niewielkim ale masywnym, murowanym, jednopiętrowym budynkiem mieszkalnym z kuchnią, kaplicą i poddaszem. Wkrótce została wzniesiona wieża i brama, zwana Młyńską. Jako siedziba lokalnej administracji nie posiadał własnych fortyfikacji, został natomiast włączony w system obronny miasta. Od strony wody zabezpieczono go fosą i wałem ziemnym, natomiast od grodu oddzielała go fosa z mostem zwodzonym i bramą. Samo miasto otaczały mury miejskie z czterema bramami: od północy Korabną, od wschodu Rybacką, od południa Gdańską, od zachodu Młyńską.

W okresie wojny trzynastoletniej w lutym 1454 r. wojska Związku Pruskiego wygnały z zamku Krzyżaków, jednak został przy tym uszkodzony. Pół roku później, w czerwcu 1454 roku, Kazimierz Jagiellończyk zastawił starostwo u Gdańszczan w zamian za pożyczkę na potrzeby wojenne. Ci z kolei wydzierżawili w roku 1456 za 15 tys. marek pruskich starostwo zbiegłemu ze Szwecji królowi Karolowi Knutsonowi Bonde.

W ten sposób na ziemi puckiej powstało malutkie „państwo” szwedzkie na wygnaniu. Obejmowało ono obszar około 980 km. kwadratowych, a w jego skład wchodziły okoliczne osady: Prusewo, Nadole, Rybno, Robakowo, Luzino, Szemud, Łeba, Reda, Rumia i mała wioska rybacka nosząca wtedy nazwę Gdingen, czyli dzisiejsza Gdynia. Karol Knutson Bonde rezydował na puckim zamku bez mała cztery lata organizując wyprawy kaperskie przeciwko swojemu konkurentowi Chrystianowi I. Kres pobytu szwedzkiego wygnańca i jego szwedzkiej załogi położyło wiosną 1460 r. zajęcie bez oporu miasta i zamku przez Krzyżaków.W tym czasie Knutson przebywał w Gdańsku w którym już pozostał a „mała Szwecja” na ziemi Puckiej zakończyła swój żywot. Szwedzki „azylant” zakupił kilka statków, zwerbował załogi i 23 sierpnia 1464 r. odpłynął do Sztokholmu gdzie objął ponownie tron.

rekonstrukcja zamku wg. M. Milewskiej, G. Zborowskiej, J. Kruppe

Od kwietnia 1464 r. wojska Związku Pruskiego pod dowództwem gdańskich rajców Jana von Herfordena i Macieja Kolmenera oblegały oblokując wszystkie dostawy i zajęły 24 września Puck po kapitulacji wojsk krzyżackich.

Gdańszczanie pozostali w nim jeszcze przez cztery lata. W 1468 r. starostwo objął przedstawiciel króla, wojewoda pomorski Otton Machwitz. Po nim przez 23 lata zamek pucki był siedzibą jeszcze trzech starostów. W listopadzie 1491 r. gospodarzem Pucka, i to na długie lata, ponownie stała się Rada Miasta Gdańska. Było to wynikiem ponownego zastawu starostwa puckiego przez Kazimierza Jagiellończyka i niespłacenia zaciągniętego długu przez jego następców.

W 1520 r. zamek i miasto zostały splądrowane przez zaciężne wojska krzyżackie podążające do Brandenburgii.

Pod władzę królewską wrócił zamek dopiero w 1545 r. Od tego czasu aż po pierwszą wojnę szwedzką starostowali tu przedstawiciele Kostków i Wejherów.

To oni rozbudowali znacznie zamek, przystosowali go też do roli militarnej, którą zaczął odgrywać. W związku z narastającym od początku XVII w. zagrożeniem szwedzkim zlokalizowano w Pucku port dla floty wojennej oraz arsenał (dlaczego nie w Gdańsku?).

W lipcu 1626 r. Szwedzi zajęli Puck, a na zamku miał swoją kwaterę reichsadmirał Gyldenhielm. Puck został odbity już w następnym roku na początku kwietnia.

To doświadczenie wzmogło troskę sejmików pruskich i króla o stan obronności warowni. Zauważono potrzebę konserwacji i wzmocnienia istniejących fortyfikacji, utrzymywania odpowiedniego poziomu uzbrojenia, oraz zwiększenia załogi.

Na polecenie króla pochodzący z Nadrenii Fryderyk Getkant wykonał w 1634 r. projekt nowych fortyfikacji ziemnych obejmujących zamek i miasto. Ów inżynier wojskowy, kartograf, artylerzysta (od 1660 roku pułkownik polskiej artylerii) Fryderyk Getkant w 1625 roku wykonał plan umocnień Pilawy należącej do Prus Książęcych, który zaktualizował w 1626 r. po zajęciu jej przez Szwedów. Podczas przygotowań do wojny ze Szwecją wykonał plan okolic Tczewa i Pucka oraz z 1637 r. Zatoki Puckiej z fortyfikacjami Władysławowo i Kazimierzowo. Zaprojektował też i wykonał plany twierdzy Kudak nad Dnieprem.

Fragment mapy Pucka i jego okolic: 

Fryderyk Getkant „Delineatio sitius Pucensis, observata anno 1634, 20 Septemb (ris)”

Prace związane z rozbudową zamku i ufortyfikowaniem Pucka rozpoczęto około 1634 roku. Miasto zostało otoczone profilowanym wałem ziemnym o wysokości ok. 4 m i szerokości 13 m. Od zachodu, południa i wschodu na zewnątrz wałów powstały duże bastiony ziemne. Całość otoczona była fosą o szerokości ok. 20 m i głębokości 7 m.

Niestety, na skutek stałych trudności finansowych skarbca królewskiego plan umocnienia i rozbudowy Pucka prowadzonej przez Fryderyka Getkanta został tylko w części zrealizowany.

Na szczęście „potop” nie wyrządził większych szkód tak w zamku jak i w samym mieście. Jedyne działanie militarne to oblężenie Pucka w 1665 r., zostało ono odparte przy pomocy wojsk gdańskich. Starostwo puckie do roku 1678 pozostawało we władaniu Rady Miejskiej Gdańska.

Od Gdańska Puck w 1678 r. przejął będący również starostą puckim król Jan III Sobieski, a po jego spadkobiercach w 1717 r. trafił w ręce Przebendowskich. Sam Puck w tym czasie został na czas dozbrojony, a kilkukrotne oblężenia szwedzkie nie mogły sobie z nim poradzić. Miasto i zamek były długo jeszcze utrzymywane w pełnej gotowości bojowej. Niestety w 1703 roku załoga zamku była już niewystarczająca do utrzymania twierdzy przy kolejnej wojnie ze Szwedami, którzy bez większych kłopotów opanowali Puck.

Po wycofaniu się Szwedów zamek stracił na znaczeniu. W 1772 roku ostatni starosta pucki Jan Przebendowski przyjął w nim komisarzy Fryderyka Wielkiego, przekazując im we władanie miasto. Władze pruskie przekazały teren zamku gminie ewangelickiej, po czym część terenu w 1795 r. przeszła w prywatne ręce.

Zamek doszczętnie rozebrano. Prace rozbiórkowe rozpoczęto w 1825 r., a zakończono je w 1844 roku. W 1845 r. na terenie dawnego dziedzińca zamkowego wzniesiono kościół ewangelicki św. Trójcy, który w 1956 roku też rozebrano.

Zamek pucki zniknął na zawsze z panoramy miasta. Do dzisiaj pozostał po nim jedynie pusty plac, oraz resztki murów i piwnic.